ممنوعالمعامله شدن یعنی کسی از نظر قانونی اجازه خریدوفروش و انجام معاملات را نداشته باشد. اما چه کسانی مشمول این محدودیت میشوند؟ چه مدارکی برای ممنوعالمعامله کردن یک فرد لازم است و روند قانونی آن چگونه طی می‌شود؟ این موضوع با توقیف اموال چه تفاوتی دارد و چگونه میتوان استعلام گرفت که فردی ممنوعالمعامله است یا نه؟ در این مقاله، تمام این پرسش‌ها را به زبان ساده و البته با جزئیات تخصصی بررسی کرده‌ایم….
گاهی شرایطی پیش می‌آید که یک نفر نباید اجازه انجام معاملات را داشته باشد مثلا ممکن است شخص بدهی سنگینی داشته باشد! بنابراین، اگر معامله کند، دچار مشکلات حقوقی می‌شود یا از نظر قانونی، مدیریت اموال خود را از دست می‌دهد. در چنین شرایطی، قانون برای جلوگیری از هرج‌ومرج و حفظ حقوق سایر افراد، «ممنوعالمعامله کردن» را پیش‌بینی کرده است.
ممنوع‌العامله شدن یعنی شخص مورد نظر، دیگر نمی‌تواند اموالش را بفروشد، معامله‌ای انجام دهد یا حتی دارایی ثبت کند. اما چطور میتوان محرومیت از معامله را برای کسی اعمال کرد؟ خوشبختانه، روش‌های مشخص و مراحلی قانونی برای این کار وجود دارند که در این مطلب از پیشخوان 24 بررسی می‌کنیم.
درخواست ممنوع المعامله کردن شخص
برای ممنوع المعامله کردن یک فرد، فقط یک راه رسمی وجود دارد: مراجعه به مراجع قضایی و اخذ حکم دادگاه. در این فرآیند، شخصی که هدفش ممنوعالمعامله شدن شخص دیگری است، باید دلایل و مستندات محکمی در اختیار داشته باشد. این مستندات نشان می‌دهند که شخص مورد نظر، شرایط لازم را برای محدودیت یا ممنوعیت در معاملات دارد.
مدارک و شرایط ممنوع المعامله شدن
قبل از هر کاری، شخص مورد نظر باید واجد شرایط قانونی باشد تا بتوان برای ممنوع المعامله شدنش اقدام کرد. پس از اثبات قانونی این شرایط است که میتوان با ارائه مدارک، درخواست داد.
شرایط ممنوع المعامله کردن افراد
داشتن مستندات، مهم‌ترین شرط ممنوع المعامله کردن افراد است. از جمله مهم‌ترین مستنداتی که باعث صدور «حکم ممنوعیت از معامله» میشوند، عبارت‌اند از:
- مدارک و اسناد ورشکستگی شخص مورد نظر
- بدهی مالی یا اعتباری و عدم توانایی در تسویه
- اثبات عدم صلاحیت قانونی به دلیل مشکلات روحی و روانی
- اسناد و مدارک برای اثبات ارتکاب جرایم از سوی فرد مورد نظر
در نهایت، دادگاه پس از بررسی مستندات و دلایل ارائه‌شده، در صورت وجود شرایط لازم، فرد را بر اساس حکم قضایی ممنوعالمعامله اعلام می‌کند.
مدارک مورد نیاز برای محرومیت از معامله
مدارک لازم برای ارائه درخواست محرومیت از معامله یک شخص عبارت‌اند از:
- مستندات برای ممنوع المعامله کردن
- مدارک شناسایی وکیل یا فرد درخواست‌کننده
- وکالت‌نامه رسمی (در صورتی که توسط وکیل اقدام شود)
- مدارک هویتی شخص مورد نظر برای ممنوع المعامله کردن
- گواهی فوت (درصورتی‌که موضوع مرتبط با ارث و حقوق متوفی باشد)
نحوه درخواست ممنوع المعامله کردن
گاهی اوقات، چاره‌ای جز جلوگیری از معاملات یک شخص نیست. چه بدهکار حرفه‌ای باشد، چه تاجر ورشکسته یا کسی که صلاحیت لازم را برای اداره اموالش ندارد. فرقی نمی‌کند؛ چون‌که قانون راهکاری برای این وضعیت در نظر گرفته است. البته این کار با یک نامه ساده یا تماس تلفنی حل نمی‌شود! مراحل مشخصی وجود دارند که باید طی کنید. مراحل درخواست ممنوع المعامله کردن یک نفر، به ترتیب عبارت‌اند از:
- جمع‌آوری مدارک: بدون اسناد محکمه‌پسند و مستند، هیچ دادگاهی حکم نمی‌دهد! مدارک هویتی فرد، مستندات بدهی، حکم حجر یا سایر دلایل قانونی باید آماده ارائه به دادگاه باشند.
- تنظیم دادخواست: درخواست باید به‌صورت رسمی در دادگاه ثبت شود. همچنین، در این درخواست باید توضیح داده شود که چرا این فرد نباید معامله کند. بدون ادبیات حقوقی درست، احتمال رد شدن دادخواست زیاد است.
- ارجاع به دادگاه صالح: بسته به موضوع، دادگاه عمومی یا دادگاه ویژه امور تجاری مسئول رسیدگی به این درخواست خواهد بود. فراموش نکنید که هر دادگاهی حوزه خودش را دارد.
- بررسی و استعلامات قضایی: دادگاه بررسی می‌کند که آیا دلایل ارائه‌شده منطقی و قانونی است یا خیر. اگر نیاز باشد، از بانک‌ها، ثبت احوال یا سایر مراجع استعلام گرفته می‌شود.
- صدور حکم ممنوعالمعامله شدن: در صورت تأیید دلایل، قاضی حکم ممنوعالمعامله بودن فرد را صادر کرده و این حکم به ثبت اسناد و سایر مراجع ابلاغ می‌شود.
- ابلاغ و اعمال محدودیت‌ها: بعد از صدور حکم، فرد از انجام معاملات رسمی منع می‌شود و این محدودیت در سامانه‌های مرتبط به ثبت می‌رسد. از اینجا به بعد، هرگونه معامله توسط شخص ممنوع‌العامله‌شده، بی‌اعتبار است.
مراحل قانونی برای محرومیت از معامله
در ماده 418 قانون تجارت، مشخص شده که تاجر ورشکسته، از همان لحظه صدور حکم اجازه دخل و تصرف در اموالش را ندارد. اما این فقط مخصوص تجار نیست؛ هر فردی که شرایط قانونی لازم را نداشته باشد، به دستور دادگاه از معامله محروم می‌شود. برای این کار، مراحل قانونی زیر باید به ترتیب پشت سر گذاشته شوند:
- استناد به قوانین مرتبط: دادگاه ابتدا بررسی می‌کند که آیا فرد طبق مواد قانونی صلاحیت معامله را از دست داده است یا نه.
- بررسی معاملات گذشته توسط شخص: در ادامه، بررسی می‌شود که شخص قبل از صدور حکم، برای فرار از بدهی یا ایجاد ضرر، معامله‌ای انجام داده است یا نه. در صورتی که معامله‌ای انجام داده باشد، این معامله قابل فسخ خواهد بود.
- ارائه درخواست ممنوعالمعامله شدن: افراد ذی‌نفع مثل طلبکاران یا وکیل قانونی باید درخواست خود را به همراه مدارک لازم به دادگاه ارائه کنند.
- رسیدگی به پرونده و استعلامات لازم: دادگاه با بررسی سوابق مالی و معاملاتی فرد، درباره اعمال محدودیت تصمیم‌گیری می‌کند.
- صدور حکم و اجرای آن: پس از بررسی‌های قانونی، در صورت تأیید، فرد ممنوعالمعامله اعلام می‌شود و حکم او به سازمان‌های مربوطه اطلاع داده خواهد شد.
از این مرحله به بعد، نام فرد در سامانه‌های رسمی ثبت شده و هرگونه معامله‌ای از طرف او بی‌اعتبار خواهد بود.
دلایل ممنوع المعامله کردن افراد
بعضی به خاطر بدهی‌های سنگین، برخی به دلیل تخلفات و عده‌ای هم به خاطر شرایط خاص حقوقی از انجام معاملات محروم میشوند. بنابراین، ممنوعیت از انجام معاملات، بی‌دلیل نیست! در ادامه، به بررسی دلایل می‌پردازیم که باعث ممنوعالمعامله شدن یک شخص میشوند:
۱. ورشکستگی و ناتوانی در پرداخت بدهی
اگر کسی با جیب خالی در دنیای تجارت باقی بماند، قانون او را کنار می‌گذارد! طبق ماده ۴۱۸ قانون تجارت، تاجر ورشکسته حق انجام هیچگونه معامله‌ای را ندارد. این ممنوعیت، برای جلوگیری از فرار از پرداخت بدهیها اعمال می‌شود. در این حالت، مدیر تصفیه مسئول رسیدگی به امور مالی او خواهد بود و خودش دیگر اجازه دخل و تصرف در اموالش را ندارد.
۲. داشتن پرونده کیفری با جرایم مالی سنگین
قانون به افرادی که سابقه جرایم مالی سنگین دارند، اصلاً خوش‌بین نیست! افرادی که مرتکب کلاهبرداری، پول‌شویی، خیانت در امانت یا جعل اسناد مالی شدهاند، معمولاً به حکم دادگاه، ممنوعالمعامله میشوند. این اقدام، برای محافظت از حقوق سایر افراد و جلوگیری از تکرار تخلفات مالی در نظر گرفته شده است.
۳. داشتن بدهی‌های دولتی یا مالیاتی کلان
اگر کسی از پرداخت مالیات طفره برود یا بدهی سنگینی به دولت داشته باشد، اسمش در لیست ممنوع‌المعامله‌ها قرار می‌گیرد! سازمان امور مالیاتی و مراجع دولتی برای جلوگیری از انتقال دارایی‌ها و فرار مالیاتی، درخواستشان را از طریق دادگاه صادر می‌کنند.
در این شرایط، شخص مورد نظر تا زمانی که بدهی خود را تسویه نکند، حق انجام هیچ معامله‌ای را ندارد. به همین دلیل است که در اکثر مواقع، برای استعلام ممنوعالمعامله بودن یا نبودن افراد اصرار می‌شود. برای آشنایی بیشتر با این موضوع، مقاله نحوه استعلام ممنوع المعامله بودن را مطالعه کنید!
۴. عدم توانایی در تشخیص و مدیریت امور مالی (محجوریت)
گاهی اوقات، یک نفر به دلیل مشکلات ذهنی، روانی یا عدم توانایی در مدیریت اموال خود از انجام معاملات محروم می‌شود. در چنین شرایطی، دادگاه می‌تواند آن شخص را محجور اعلام کند و قیّم قانونی را به‌عنوان جایگزینش در نظر بگیرد. این تصمیم برای جلوگیری از سوءاستفاده دیگران و حفظ حقوق شخص محجور اتخاذ می‌شود.
۵. داشتن معاملات صوری و قصد فرار از دین
بعضی از افراد برای فرار از بدهی، اموال خود را به اسم دیگران منتقل می‌کنند. اما قانون این ترفندها را خیلی خوب می‌شناسد! بعضی‌ها قبل از اعلام ورشکستگی، معامله‌ای صوری انجام می‌دهند تا طلبکاران را دور بزنند. بر اساس ماده ۴۲۴ قانون تجارت، چنین معامله‌ای قابل فسخ است و آن شخص به‌صورت قانونی ممنوعالمعامله می‌شود.
۶. داشتن دعاوی حقوقی تأثیرگذار بر وضعیت مالی
گاهی یک نفر درگیر دعواهای حقوقی مهم می‌شود و نتیجه آن روی اموال و دارایی‌هایش تأثیر می‌گذارد. در این شرایط هم دادگاه اجازه دارد تا او را ممنوعالمعامله کند. این اتفاق معمولاً در پرونده‌هایی مثل مهریه‌های سنگین، اختلافات ارث و میراث، یا پرونده‌های حقوقی مربوط به قراردادهای کلان مالی رخ می‌دهد. این ممنوعیت تا زمان تعیین تکلیف پرونده باقی می‌ماند تا از انتقال مشکوک اموال جلوگیری شود.
چگونه از ممنوع المعامله شدن شخص مطمئن شویم؟
روش‌های قانونی برای استعلام ممنوعالمعامله بودن، مراجعه به دفاتر ثبت اسناد یا معاونت قضایی دادستانی کل کشور هستند. البته برای استعلام از طریق این روش‌ها باید مدارک قانونی، زمان کافی و انرژی لازم را داشته باشید. خبر خوب اینکه سامانه پیشخوان ۲۴ برای بررسی ممنوعالمعامله بودن یک شخص، قابلیت استعلام آنلاین را فراهم کرده است. با وارد کردن شماره موبایل و کد ملی شخص مورد نظر، میتوانید به‌سرعت از وضعیت معاملاتی او مطلع شوید.
مراحل استعلام اعتبار معاملاتی در سامانه پیشخوان 24 به ترتیب زیر هستند:
- ورود به بخش استعلام اعتبار معاملاتی افراد: از بخش «دسته‌بندی خدمات» در نوار بالای سایت، وارد بخش «استعلام اعتبار معاملاتی» شوید.
- وارد کردن اطلاعات شخصی: شماره موبایل و کد ملی فرد را در سامانه وارد کنید.
- پرداخت هزینه استعلام: هزینه استعلام را به‌صورت آنلاین پرداخت کنید.
- دریافت نتیجه استعلام: نتیجه بررسی در حداکثر ۳۰ دقیقه آماده می‌شود و قابل مشاهده است.
نکته مهم: در صورت عدم موفقیت در استعلام، مبلغ پرداختی حداکثر تا ۷۲ ساعت به حساب شما بازگردانده می‌شود. همچنین، اگر صفحه را ترک کنید، میتوانید از طریق بخش «سوابق تراکنش‌ها» نتیجه را مشاهده کنید.
محرومیت از معامله؛ وقتی که «قانون» چراغ قرمز نشان می‌دهد!
در دنیای معاملات، همیشه همه چیز بر وفق مراد جلو نمی‌رود! اگر کسی بدهکارِ حرفه‌ای باشد یا بخواهد پرداخت بدهی‌هایش فرار کند، اجازه بازی در زمین تجارت از او گرفته می‌شود. ممنوع المعامله کردن، فقط یک مجازات قانونی نیست و در اصل یک اقدام پیشگیرانه محسوب می‌شود؛ اقدامی که جلوی سوءاستفاده‌های مالی و تضییع حقوق دیگران را می‌گیرد.
با همه این اوصاف، اگر می‌خواهید در معاملات‌تان گرفتار افراد ممنوعالمعامله نشوید، راهکار ساده‌ای وجود دارد. با وارد کردن کد ملی در سامانه پیشخوان ۲۴، در کمتر از ۳۰ دقیقه از اعتبار معاملاتی افراد مطلع شوید. به همین سادگی، قبل از هر معامله، خیال خودتان را راحت کنید و بی‌گُدار به آب نزنید!
سؤالات متداول
در این بخش سوالات متداول درباره ممنوع المعامله کردن اشخاص را آورده‌ایم.
ممنوع المعامله کردن چه افرادی ممکن است؟
افرادی که ورشکسته شدهاند، بدهی مالیاتی سنگین دارند، سابقه جرایم مالی جدی دارند، محجور هستند، معاملات صوری انجام دادهاند یا درگیر دعاوی مالی مهم هستند. این دسته از افراد به حکم دادگاه، ممنوعالمعامله میشوند.
آیا محرومیت از معامله دائمی است؟
خیر! محرومیت از معامله بسته به دلیل ممنوعیت، ممکن است موقتی یا دائمی باشد. برای مثال، یک فرد ورشکسته بعد از تسویه بدهی‌هایش، می‌تواند دوباره وارد معاملات شود.
چگونه بفهمیم کسی ممنوعالمعامله است؟
میتوانید با وارد کردن کد ملی در سامانه پیشخوان ۲۴، در کمتر از ۳۰ دقیقه از وضعیت معاملاتی فرد مطلع شوید.
آیا ممنوعالمعامله شدن روی تمام اموال فرد اثر دارد؟
بله. فردی که ممنوعالمعامله شده باشد، اجازه انجام هیچگونه نقلوانتقال مالی یا ثبت قراردادهای حقوقی جدید را ندارد.
آیا میتوان از ممنوعالمعامله شدن جلوگیری کرد؟
بله. با مدیریت صحیح بدهیها، رعایت قوانین مالی و جلوگیری از انجام معاملات صوری، میتوان از قرار گرفتن در این لیست جلوگیری کرد.